Ceza, çocuk eğitiminde sürekli tartışılan bir konu olmaya devam ediyor. Eğitimciler ve psikologlar arasında, cezanın davranış eğitiminde etkili olduğu görüşünü savunanlar olduğu gibi, cezanın çocuğun ruhsal gelişimine zarar verdiğini düşünenler de var. Bu durum, ebeveynlerin çocuklarının eğitiminde cezaya başvurup başvurmayacakları konusunda kararsız kalmalarına neden olabiliyor.
Ceza Vermeden Önce Davranışın Nedeni Anlaşılmalı
Ebeveynler, ceza vermeden önce çocuğun istenmeyen davranışı neden yaptığını anlamaya çalışmalıdır. Örneğin, çocuk ebeveyninden korktuğu için mi yalan söylüyor, depresyonda olduğu için mi ders çalışmıyor, yoksa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedeniyle mi ders başarısı düşük? Kaygısı arttığı için mi tırnak yemeye başlamış? Ebeveynlerin bu tür durumları geç kalmadan fark edebilmeleri önemlidir.
Olumsuz Davranışların Psikolojik Nedenleri
Çocuklarda olumsuz davranışlar genellikle psikolojik nedenlere bağlıdır. Cezalandırmak istediğiniz davranış, aslında çocuğun psikolojik ihtiyacının yeterince karşılanmadığının bir sinyalidir. Ceza vermek yerine, ebeveynler çocuğun bu davranışı neden yaptığını sorgulamalıdır. Eğer sebebi tahmin edebiliyorlarsa, bunu ceza ile değil, sevgi, ilgi veya disiplin ile çözmeleri gerekir.
Sağlıklı Disiplin Yöntemleri
Ebeveynlerin ceza yerine çocuğa uygulayacağı sağlıklı disiplin yöntemi, çocuğu sevdiği bir şeyden mahrum bırakmak olabilir. Ancak bu yapılırken, çocuğun duygularını hedef almadan sadece davranışı hedef alarak yapılmalıdır. Örneğin, ebeveyn ödevlerini vaktinde yapmayan çocuğu tabletten belli bir süre mahrum bırakmak isteyebilir. Ancak, “Kaç kere dedim sana ödevlerini yap diye, hiç söz dinlemiyorsun, bak Ahmet'e bütün ödevlerini nasıl da yapıyor o zaman sana tablet yok” gibi bir söylem, çocuğun duygularını hedef alır ve bu bir ceza olur.
Ceza ile mahrum bırakma arasındaki fark; ceza duyguları hedef alırken, mahrum bırakma davranışları hedef alır. Dolayısıyla ebeveynin çocuğa şöyle söylemesi sağlıklı olur: “Ödevlerini düzenli olarak yapmaya başlayana kadar tabletle oynamaya ara veriyorum” ya da “Ödevlerini yapmamayı tercih edersen, tabletle de oynamamayı tercih etmiş olursun.” Bu şekilde bir yaklaşım, çocuğun ruhsal gelişimine zarar vermez. Çocuk ısrar eder veya ağlarsa, ebeveyn kesinlikle ikna olmamalı ve uzun açıklamalardan kaçınmalıdır ki çocuk direnç göstermesin.