Medeniyet kelimesi, Arapça kökenli olup "şehir" anlamına gelen "Medine" kelimesinden türetilmiştir. Kök anlamıyla yönetmek, malik olmak gibi anlamlar içeren bu kelime, aynı zamanda "şehre ait" veya "şehirli" anlamlarını da içermektedir.
Ancak medeniyet kavramı, dünyanın farklı bölgelerinde farklı anlamlar kazanmıştır. Özellikle "barbar-medeni" ikilisi içinde, medeniyet terimi, "barbar"ın zıddını ifade ederek kullanılmıştır. Bu ikili anlayış, bazı toplumların medeni, diğerlerinin ise barbar olarak değerlendirilmesine ve bazılarının üstün, diğerlerinin ikinci derecede görülmesine neden olmuştur.
Dil tarihinde olduğu gibi medeniyet kelimesi de zaman içinde farklı anlam kaymalarına uğramıştır. Bu anlam değişimlerini inceleyen bilim dalları mevcuttur; çünkü kavramlar zamanla farklı anlamlar kazanabilirler.
Günümüzde medeniyet terimi genellikle üç farklı anlamda kullanılmaktadır:
Görgü ve Nazik Davranışlar: Günlük dildeki "medeni insan" ifadesinde olduğu gibi, insanın başkalarına karşı görgülü ve nazik davranma konusundaki yeteneği anlamına gelir. Bu, bireyin kendisini kontrol etme yeteneğini içeren kurallar ve değerler bütünüdür.
Toplumsal Gelişmişlik: Gelişmiş toplumları gelişmemiş toplumlardan ayıran özellikleri ifade eder. Bu tanım, genellikle modern Batı medeniyeti ile özdeşleştirilir ve insanlığın ulaştığı birikim ve gelişmişlik düzeyini temsil eder.
Sosyal Gruplar veya Tarihî Aşamalar: Ortak özellikler gösteren sosyal gruplar veya tarih boyunca geçirilen aşamaları ifade eder. Eski Mısır medeniyeti, İslam medeniyeti gibi kullanımlar bu anlamı taşır.
Felsefi açıdan, İslam düşünürü Farabi'nin şehir ve medeniyye kavramları arasındaki ilişkiyi kurarak ortaya koyduğu düşünce, medeniyetin şehir hayatının sosyal, siyasal, entelektüel, kurumsal, teknik ve ekonomik alanlardaki birikim ve fırsatları ifade eden ortak bir nokta olduğunu vurgular.
Medeniyet kavramı, şehirleşme, sosyal uyum, kültürel zenginlik ve değerler sistemi gibi unsurları içermesiyle geniş bir perspektife sahiptir. Bu nedenle, insanların bir arada yaşayarak medeni bir hayat tarzı geliştirebilmeleri için toplumsal ilişkiler, yönetim ve değerler sistemi gibi unsurların önemli bir rol oynadığı belirtilmektedir.
Kaynaklar:
Tahsin Görgün, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Medeniyet, 21.c. s.254.
Yarınki Türkiye s.196
Şurutu’n-Nahda, s. 56
Düşünceler ve Kavramlar 1, s.7.
Medeniyet Nedir?
Medeniyet, kelime anlamıyla "uygarlık" olarak tanımlanır. Bu terim, bir milletin veya toplumun maddi ve manevi varlığına ait üstün niteliklerden, değerlerden, fikir ve sanat alanındaki çalışmalardan, ilim, teknik, sanayi, ticaret gibi sahalardaki imkanlardan yararlanarak ulaştığı bolluk, rahatlık ve güvenlik içindeki hayat tarzını ifade eder. Medeniyet, yaşam biçimi, kültür, bilim, sanat, ticaret, endüstri gibi alanlarda ortaya çıkan ilerlemeleri kapsar.
Medeniyet kelimesi Arapça kökenli olup, Osmanlı Türkçesi'nde "şehir" anlamına gelen "medîne" kelimesinden türetilmiştir. Bu kelimenin kökü itibariyle "yönetmek" ve "malik olmak" anlamlarını içeren "deyn" (dîn) masdarıyla ilişkilendirilmiştir.
Örnek Cümleler:
Bizim medeniyetimiz, bir fazîletler medeniyetiydi.
Türkler medeniyet yollarını açmış, her yere kahramanlık, temiz kan, saf ahlâk, teceddüt ve ıstıfâ götürmüşlerdi.
Bu gözlerim medeniyyetlerin bıraktığını / Beş on yıl önce görür müydü böyle taş yığını.
Kadîm medeniyetin eserleriyle örtülü toprakta yeni bir nizam çiçek açtı.
Metafiziği olmayan milletlerin medeniyeti de olmaz.
İslâm’ın vahye dayalı medeniyeti bir estetik ve ahlâk medeniyetidir.
Medeniyet, toplumların geçmişten günümüze kadar olan birikimlerini, kültürel değerlerini ve ilerlemelerini temsil eden kapsamlı bir kavramdır.