Gıda Zehirlenmesinin Nedenleri Nelerdir?
Gıda zehirlenmesi, mikroorganizmaların veya onların toksinlerinin bulaşmış gıdaların tüketilmesi sonucu ortaya çıkar. Gıdaların bulaşmış olmasının temel nedeni, üretim, taşıma, depolama veya işleme sırasında yetersiz hijyen koşullarının sağlanmamasıdır. Gıda zehirlenmeleri genellikle üç ana grupta incelenebilir.
BAKTERİYEL GIDA ZEHİRLENMELERİ
En sık rastlanan besin zehirlenmesi türü, bakteriyel toksinlerin neden olduğu durumlardır. Bakteriyel gıda zehirlenmeleri iki farklı şekilde meydana gelebilir:
-
Bakteri toksinleriyle kontamine olmuş gıdaların tüketilmesi sonucunda, bu toksinler insan sağlığını olumsuz etkileyebilir.
-
Bakteri içeren gıdaların tüketilmesiyle birlikte, bu bakteriler vücutta toksinler salgılayarak zehirlenmelere yol açabilir.
En yaygın bakteriyel gıda zehirlenmelerine neden olan mikroorganizmalar arasında Salmonella, Campylobacter, Escherichia coli ve Listeria bulunmaktadır. Bu bakteriler genellikle özellikle hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunurlar.
BAKTERİYEL OLMAYAN GIDA ZEHİRLENMELERİ
Bakteriyel olmayan gıda zehirlenmeleri ise şu nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir:
-
Zehirli mantarlar
-
Parazitler
-
Ağır metaller (örneğin arsenik, kurşun, kadmiyum)
-
Hayvan toksinleri
VİRÜSLERİN NEDEN OLDUĞU SİNDİRİM SİSTEMİ ENFEKSİYONLARI Gıda kaynaklı virüslerden kaynaklanan sindirim sistemi enfeksiyonları da gıda zehirlenmeleri kapsamında ele alınabilir. Bu tür enfeksiyonlar genellikle norovirüs, rotavirüs, Hepatit A virüsü ve Hepatit E virüsü gibi virüslerle ilişkilendirilir. Medikal literatürde, bu enfeksiyonlar genellikle gıda kaynaklı viral enfeksiyonlar olarak anılmaktadır.
Gıda Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Gıda zehirlenmesi semptomları, tetikleyici nedenlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ancak genellikle ortak belirtiler vardır. Gıda zehirlenmesinin erken belirtileri genellikle mide bulantısı, kusma, ishal ve karın krampları şeklinde ortaya çıkar. Bu belirtiler, genellikle bakteri toksinleri veya kontamine gıdaların tüketimi sonrasında birkaç saat içinde hızla gelişir. Ancak, bu semptomlar genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden kaybolur. Örneğin, stafilokok adı verilen bakterinin ürettiği "stafilokok toksinleri", genellikle sadece bir gün süren rahatsızlık yaratır. Bu süre sonunda vücut toksinleri atarak belirtileri hafifletir.
Besin zehirlenmesine bağlı semptomlar genellikle şiddetli değildir ve genellikle birkaç gün içinde tedavi edilmese bile kendiliğinden geçer. Bununla birlikte, bazen şiddetli kusma, kanlı ishal gibi ciddi ve belirgin belirtilerle seyreden ciddi bir zehirlenme durumu ortaya çıkabilir. Bu tür ciddi semptomlar varsa, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmak hayati önem taşır.
Gıda zehirlenmesinin belirtileri kontaminasyon kaynağına ve tipine göre değişir. Çoğu gıda zehirlenmesinde yaygın olarak görülen belirtiler arasında
- Ateş,
- Karın ağrısı ve krampları,
- Kusma,
- Mide bulantısı ve
- Sulu veya kanlı ishal bulunur.
Bu belirtiler ve semptomlar, kontamine yiyecekleri yedikten sonra saatler içinde başlayabildiği gibi, bazı vakalarda günler hatta haftalar sonra başlayabilir. Gıda zehirlenmesinin neden olduğu hastalık ise genellikle birkaç saatten birkaç güne kadar sürer.
Gıda zehirlenmesi şüphesinin olduğu durumlarda aşağıda listelenen belirti ve semptomları gösteren bireylerin tıbbi yardım için bir tıp merkezine başvurması gereklidir:
- 38.4° C'den yüksek ağız içi sıcaklık
- Aşırı ağrı veya şiddetli karın krampları
- Aşırı susama, ağız kuruluğu, idrara az çıkma veya hiç çıkmama, şiddetli halsizlik, baş dönmesi ve sersemlik gibi su kaybı ya da dehidrasyon, yani susuzluk belirtileri
- Bulanık görme, kas güçsüzlüğü ve kollarda karıncalanma gibi nörolojik semptomlar
- Kanlı kusma veya dışkı
- Sık kusma atakları ve içilen sıvıların tutulamaması ya da
- Üç günden fazla devam eden ishal gibi semptom ve belirtiler.
Gıda Zehirlenmesinin Tanısı Nasıl Konulur?
Gıda zehirlenmesi teşhisi, hastanın hikayesinin titizlikle alınmasıyla genellikle belirlenir. Doktor, hastanın semptomlarını, başlangıç zamanını ve ne kadar süredir devam ettiğini sorgulayarak başlar. Eğer gıda zehirlenmesi şüphesi varsa, semptomların ortaya çıkmasından önce tüketilen gıdaları doğru bir şekilde hatırlamak önemlidir. Sonrasında hastanın genel durumu, vücut ısısı, tansiyon ve nabzı gibi muayene edilir.
Bakteriyel patojenler, toksinler veya bazı kimyasalların varlığı, laboratuvar testleri ile teşhis edilebilir. Ancak gıda zehirlenmesi teşhisinde rutin olarak laboratuvar testleri kullanılmamaktadır. Bu testler genellikle özel durumlar için gereklidir. Örneğin, Listeria enfeksiyonu şüphesi durumunda hangi antibiyotiğin kullanılması gerektiğini belirlemek için yapılan testler gibi durumlarda kullanılır.
Gıda Zehirlenmesini Engelleme Yolları
Evde gıda zehirlenmesini önlemek için aşağıdaki adımları takip etmek gereklidir:
-
Elleri, mutfak gereçlerini ve yüzeyleri düzenli olarak yıkamak gereklidir. Yiyecekleri hazırlamadan önce ve sonra elleri en az 20 saniye boyunca ılık su ve sabunla yıkamak önemlidir. Kesme tahtası, bıçak gibi araçları da temiz tutmak gereklidir.
-
Çiğ gıdaları hazır gıdalardan ayırmak gereklidir. Alışveriş, hazırlık veya saklama sırasında çiğ et, tavuk, balık gibi ürünleri diğer gıdalardan uzak tutarak çapraz kontaminasyonu engellemek gereklidir.
-
Yiyecekleri yeterince pişirmek gereklidir. Gıda termometresi kullanarak pişirme sıcaklığını kontrol etmek en güvenli yoldur. Farklı et türlerinin iç sıcaklıklarının gerektiği gibi yükseltilmesi gereklidir.
-
Bozulabilir gıdaları hızla soğutmak veya dondurmak gereklidir. Satın alındıktan veya hazırlandıktan sonra iki saat içinde buzdolabına koymak önemlidir. Oda sıcaklığı 5.5°C'nin üzerindeyse, yiyecekleri bir saat içinde soğutmak gereklidir.
-
Dondurulmuş yiyecekleri güvenli bir şekilde çözmek için buzdolabını kullanmak gereklidir. Mikrodalga fırın kullanılıyorsa, hemen pişirmek önemlidir.
-
Şüpheli veya güvensiz yiyecekleri tüketmemek gereklidir. Tadına bakmadan veya görünümüne bakarak güvenilirliği belirlemeye çalışmak yerine, güvensiz yiyecekleri hemen atmak gereklidir.
-
Gıda zehirlenmesinin özellikle riskli olduğu gruplar için (çocuklar, hamile kadınlar, yaşlılar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar), özellikle dikkat etmek gereklidir. Bu gruplar özellikle pastörize edilmemiş süt ürünleri, az pişmiş et, kabuklu deniz ürünleri gibi riskli yiyecekleri tüketirken dikkatli olmalıdır.
Gıda Zehirlenmesi Belirtileri Gıda zehirlenmesi durumunda ortaya çıkabilecek belirtiler arasında mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı, ateş, halsizlik ve baş ağrısı bulunabilir. Bu belirtiler şiddetli olabilir ve hızla doktora başvurmayı gerektirebilir. Özellikle riskli gruplarda belirtiler daha ciddi olabilir, bu nedenle dikkatli olmak ve gerektiğinde tıbbi yardım almak önemlidir.