1) Hastalık veya Özür Hali
Evlilik akdi sırasında mevcut olan veya evlilik sırasında meydana gelen bazı özür veya hastalıklar yüzünden, kadının boşanmak üzere İslam hâkimine başvurma hakkı vardır. Kocanın mahkemeye başvurmadan, eşini boşama imkânı her zaman bulunduğu için herhangi bir kusur veya hastalık nedeniyle dava açma hakkı ona tanınmamıştır.
Çoğunluğun görüşüne göre, özür veya hastalık nedeniyle eşlerden her biri ayrılma talebinde bulunabilir. Çünkü özür veya hastalık yüzünden eşlerin her ikisi de zarar görebilir. Kocanın ayrılık için hakime başvurması, mehir borcundan kurtarırken, kadının da iddet nafakası gibi mali yükümlülüklerden kurtulma isteği olabilir.
İslam’a Göre Kadının Boşanma Sebepleri
Kadının İslam hâkimine başvurarak evliliği sonlandırabilmesi için İmam Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf’a göre beş temel kusur nedeni bulunmaktadır:
Kocanın iktidarsızlığı (innet): Kadının bu nedenle boşanma davası açabilmesi için üç şart gerekir: a) Evlendikten sonra hiç cinsel temas olmamış olmalı, b) Erkeğin bu durumuna karısının nikâhtan önce bilgisi ve nikâhtan sonra ise rızası olmamalı, c) Kadının kendisinde cinsel hayata engel olan bir özür bulunmamalı.
Erkeğin cinsiyet uzvunun kesik olması (mecbûb).
Husyelerin çıkarılmış olması (hasîy).
Erkeğin büyü, sihir vb. etkiyle bağlı olması.
Kocanın cinsiyetinin belirsiz (hunsâ) olması.
İmam Muhammed’e göre ise kadın, kocasıyla birlikte yaşadığı takdirde zarar göreceği her kusur ve hastalıktan dolayı İslam hâkimine başvurabilir.
Kocanın Nafaka Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesi
Kadının ve çocukların yeme, içme, giyim ve barınma masraflarının kocaya ait olduğu konusunda genel bir görüş birliği vardır. Koca, eşinin nafakasını sağlamazsa kadın buna dayanarak boşanma talebinde bulunabilir. Ancak zengin koca, nafaka vermemesi durumunda eşine zulmetmiş olur. Ancak bu haksızlığı düzeltmek için boşanma yoluna gitmek gerekmez. İslam hâkimi, nafakayı sağlaması için kocayı zorlamak veya malını satmak gibi yolları deneyebilir.
Kocanın Evi Terk Etmesi
Kocanın evi terk etmesi ve eşinin sıkıntı ve zorluk yaşama riski karşısında eşlerin mahkeme aracılığıyla evliliği sona erdirme hakkı vardır. Bu durumda, Hanefi ve Şafiî mezhebine göre kocanın evi terk etmesi uzun sürsün veya kısa sürsün, karısına doğrudan boşanma hakkı vermez. Ancak ayrılığın uzun sürmesi ve eşin zarar görmesi halinde mahkeme boşanmaya karar verebilir. Maliki mezhebinde ise kocanın evi terk etmesi, eşine doğrudan boşanma yetkisi verir.
Zina Yapmanın Ortaya Çıkması
İslam hukukuna göre, bir kadının boşanma sebeplerinden biri de zina yapması ve bu durumun mahkeme tarafından ispatlanmasıdır. Eşini aldatan kadının kocası tarafından affedilmesi durumunda evlilik devam eder; aksi takdirde boşanma gerçekleşebilir.
Kocanın İslam'ı Değiştirip Kâfir Olması
Hanefi mezhebine göre, bir Müslüman koca İslam'dan çıkıp kâfir olursa, kadın bu durumu hakimden öğrenir öğrenmez boşanabilir. Ancak diğer üç mezhep (Şafiî, Maliki ve Hanbeli), kadına bu hakkın ancak bir süre sonra tanınabileceğini belirtir.
