Kevser Suresinin Anlamı
Rahman ve Rahîm olan Allah'ın adıyla.
1- Şüphesiz biz sana Kevser'i verdik.
2- Öyleyse Rabbin için namaz kıl ve kurban kes.
3- Asıl sonu kesik olan, senin düşmanın (sana buğzeden) dir.
Nüzul
Mushaf'taki sıraya göre yüz sekizinci, iniş sırasına göre on beşinci suredir. Âdiyat sûresinden sonra Tekasür sûresinden önce Mekke'de inmiştir. Medine'de indiğine dair rivayetler de vardır
Konusu
Sûrede Hz. Peygamber'e dünya ve ahirette verilen nimetlerden bahsedilmekte, kendisine Allah'a kulluk etmesi ve kurban kesmesi emredilmektedir. Ayrıca ona düşmanlık edenler kınanmaktadır.
Kevser kelimesi 'çokluk' manasına gelen 'kesret' kökünden türemiş olup çok değerli ve çok önemli şeyleri ifade eder. Tefsirlerde Kevser, 'çok hayır, Kur'an-ı Kerîm, Kur'an'la ilgili ilimler ve mümine dinî hayatında tanınan kolaylıklar, peygamberlik, makam-ı mahmûd (bk. İsra 17/79), cennetteki bir nehir veya havuz, Hz. Peygamber'in nesli, ashabının ve ümmetinin çokluğu, duasının kabul olması, şanının yüceliği, başkasını kendine tercih etme, kalbin nuru, şefaat, mucizeler, kelime-i tevhid, din konusundaki bilgi, beş vakit namaz, İslam dini' gibi çeşitli anlamlarda yorumlanmıştır.
Şevkanî, 'çok hayır' anlamına uygun düşen 'bitip tükenmez iyilik' şeklindeki kapsamlı anlamı tercih etti.
Razî, buradaki kevser kelimesiyle Duha sûresinden buraya kadar doğrudan veya dolaylı ifadelerle Cenab-ı Hakk'ın, resulüne lutfettiği, her biri dünyalara değer nimetlerin, şan ve şeref sebeplerinin kastedildiğini belirterek, dolaylı bir ifadeyle ona, 'Sen de bu lutufkar rabbine ibadet etmek ve kullarını kendileri için en iyi olan yola çağırmakla meşgul ol' buyurulduğunu söyler. Aynı müfessire göre kevser kelimesi, Allah'ın, Resûl-i Ekrem'i düşmanlarına karşı koruyup kendisine zaferler nasip edeceği, dünya ve ahirette bol nimetler bağışlayacağı yönünde müjdeler de içermektedir.
Erkek çocuğu yaşamadığı için kendisine 'sonu yok, nesli kesik' diyen müşriklerin sözlerinden dolayı üzülmüş olan Hazreti Peygamber'e Kevser, yani bitip tükenmez nimetler verildiği müjdelenerek üzüntüsü giderilmiş, müşriklerin bu konudaki dedikoduları reddedilmiş ve Hazreti Peygamber'in şanının yüceliği gösterilmiştir.
2. ayette, kendisine pek çok hayır lutfedilmiş olan Hazreti Peygamber'in bu nimetlerin şükrünü eda etmek üzere sadece Allah'a yönelerek namaz kılması ve O'nun rızası için değerli mallarından kurban kesmesi emredilmiş; bu suretle putlar için kurban kesen müşriklerin çok tanrılı inancını silip tevhid inancını yerleştirmesi ve kesilen kurbanlar sayesinde sosyal yardımın sağlanması amaçlanmıştır.
Namaz, azdan çoğa göre arttırılarak Mekke döneminde, hicretten üç yıl kadar önce gerçekleşen mi'rac olayı sırasında farz kılınmış; kurban ibadeti ise Hazreti Peygamber tarafından hicretten iki yıl sonra uygulanmaya başlanmıştır. Bu ayette geçen namazın beş vakit namaz mı, bayram namazı mı olduğu konusunda farklı tesbit ve değerlendirmeler vardır. Âyetteki kurbanın da vacip veya sünnet kurban mı yoksa nafile de dahil mutlak kurban mı olduğu tartışmalıdır. Bize göre ayette vurgulanan husus, belli bir namaz ve kurban olmayıp bütün namaz, kurban ibadetlerinin, yalnızca Allah'a, bütün nimetlerin sahibine özgü kılınması, yalnızca rabbe ibadet edilmesidir.
'Kurban kes' diye çevirdiğimiz cümleye, 'Namaz kılarken göğsün kıbleye dönük olsun, tekbirlerde ellerini göğüs hizasına kadar kaldır' manaları da verilmiştir.
Araplar erkek çocuğu olmayan kimseyi 'sonu yok, soyu kesik' gibi sıfatlarla niteler ve bu tür lakaplarla anarlardı. Tefsirlerde anlatıldığına göre Hz. Peygamber'in erkek çocukları ölünce müşrikler onu da ebter lakabıyla anmaya başlamışlar ve 'Bırakın onu; o, sonu gelmeyecek, soyu kesik bir adamdır!' diyerek hakaret etmek istemişlerdir. İşte 3. ayet, onların bu davranışlarını kınamakta, her ne kadar erkek çocukları bulunsa da asıl soyu kesileceklerin kendileri olduğunu haber vermektedir. Çünkü onlar kıyamete kadar lanetle anılırken Hazreti Peygamber rahmetle anılmakta, ismi dünyanın her tarafında günde beş vakit ezanda Allah'ın adıyla birlikte okunmaktadır. Mekke putperestleri, olayların sadece dış yüzüne baktıkları için Hz. Peygamber'i arkasız ve güçsüz, kendilerini kalabalık ve güçlü görür ve buna dayanarak Resûl-i Ekrem'in davasının sonuçsuz kalacağından emin olduklarını söylerlerdi. Ama 'Allah durumu onların aleyhine çevirdi; asıl güçlü olanın, Allah'ın destekledikleri ve güçsüz olanların da Allah'ın zillete uğrattıkları olduğunu bildirdi. Böylece kesret ve kevser (geniş topluluk ve bol nimet) Hazreti Muhammed'in olurken ona düşman olanların payına da ebterlik, alçalış ve zillet düştü'.
Bu ifadeler, dolaylı olarak Hazreti Peygamber'in yolunu izleyen, inanç ve kararlılığını devam ettiren müminler için de bir müjdedir. (İLKHA)
