Geçmişten Günümüze İslami Hareket
İslami Hareket, tarihsel olarak farklı dönemlerde farklı formlar alsa da, temelde son dini İslam'ın temel metinleri olan Kur'an ve Nebevi öğretilere dayanmaktadır. Hareketin temeli, Hz. Muhammed'in liderliği ve öğretileri etrafında şekillenmiştir. Farklı dönemlerde ve zeminlerde, tarikatlar, cemaatler, cemiyetler ve diğer yapılar olarak ortaya çıksa da, bu yapıların hepsi İslami Hareketin ürünüdür.
İslami Hareket, farklı fenomenler ve yapılar içerir. Tasavvufi tarikatlar, modern İslami teşekküller ve hareketler gibi çeşitli ifadeler, İslam'ın farklı dönemlerde ve coğrafyalarda nasıl şekillendiğini gösterir. Bu yapılar zaman içinde değişiklik gösterse de, temelde İslami bir yaşam tarzını benimsemiş ve İslam'ı toplumlarında yaşatmayı amaçlamışlardır.
Her bir İslami yapı, farklı liderler ve düşünürler tarafından temsil edilmiştir. Tarihsel şahsiyetler arasında Hulafa-i Raşidin, İmam Gazali, Mevlana Celaleddin Rumi, Said Nursi gibi isimler yer almaktadır. Bu liderler, İslam'ın öğretilerini yaşayan toplulukların rehberleri olmuş ve İslam kültürünü şekillendirmişlerdir.
yüzyıl, İslami Hareket için önemli bir dönemi temsil ediyor gibi görünmektedir. İslami Hareket, geleneksel kavramları temel alarak, Kur'an ve Sünnet perspektifinden yeniden yorumlayarak, dengeli bir çizgiyi yakalamaya çalışmaktadır. Bu dönem, İslam'ın mesajını daha geniş kitlelere ulaştırma ve toplumları daha iyi anlama fırsatı sunmaktadır.
Tarih sürekli bir akıştır ve her dönemin ihtiyaçları farklıdır. Geçmişte yaşanan olaylar ve kararlar, bugünkü durumu etkiler. İslami Hareket, tarihini ve geçmişteki deneyimleri dikkate alarak hareket etmelidir. Tarihsel mirası ve öğretileri anlamadan, doğru bir yol izlemek zor olabilir.
Gelecekte İslami Hareket, zamanın gereksinimlerini ve toplumun ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak hareket etmelidir. Değişen dünya koşulları, yeni sorunlar ve fırsatlar ortaya çıkarabilir. Bu nedenle, İslami Hareket, tarihle birlikte geleceği de dikkate alarak, toplumun en hayırlı yolu üzerinde ilerlemelidir.
Sonuç olarak, İslami Hareket, İslam'ı yaşam biçimi olarak benimseyen ve İslami değerlere bağlı bir topluluğun faaliyetlerini ifade eder. Tarih boyunca farklı evrelerden geçen İslami Hareket, İslam'ın öğretilerini toplumlara ulaştırmayı amaçlar. Gelecekte de bu misyonu sürdürmek için tarih, kültür ve zamanın şartlarını iyi anlamak önemlidir.
Geçmişten Günümüze İslami Hareket
İslami Hareket İslam dışı bir hayat karşısında İslami terminolojiye bağlı, Kur`anî ve Nebevî bir söylem tarzı üzere hareket eden ve beraberce yürüyen bir insan topluluğunun genel faaliyet dünyasıdır. Bu tanımlama ile …
İslami Hareket İslam dışı bir hayat karşısında İslami terminolojiye bağlı, Kur’anî ve Nebevî bir söylem tarzı üzere hareket eden ve beraberce yürüyen bir insan topluluğunun genel faaliyet dünyasıdır. Bu tanımlama ile İslami Hareket meşruiyetini son din İslam içerisinde 15 asır önce Mekke’de inmeye başlayan “Kur’anî söylem”den alır. Bu yönüyle şaşmaz lideri Muhammed(a.s.v.) ve sarsılmaz öğretisi Kur’an’dır. Tarihin zaman dilimi içerisinde o zamanın ve zeminin şartlarına göre şekil değiştiren bir hareket tarzı benimsemiş olup bazen tarikat, bazen cemaat, bazen cemiyet, bazen de değişik teşekküller şeklinde ortaya çıksa da bu İslami yapılanmaların tümü İslami Hareketin bir ürünüdür.
İslami Hareket tarih içerisinde farklı fenomenler dizilimine dayanır. Kimi zaman kendini Nakşibendîlik, Kadirilik, Rufailik, Sühreverdilik benzeri tasavvufi bir şekle bürünerek gösterirken kimi zaman İhvan-ı Müslimin, Cemaat-i İslami, Fedain; Hizbullah, Nurculuk gibi asri İslami teşekküller şeklinde bir yapılanma ile karşımızda tezahür eder. Aslında bu yapıların tümü ortak bir mirasın ürünleri yani İslam Kültür ve Medeniyetinin farklı zaman ve mekânlarda doğmuş öz evlatlarıdır. Tüm bu yapılanmalar farklı zamanlarda, farklı renk ve şekillerde bir hareket tarzını benimsemiş olsa da özde hepsi bulunduğu zaman ve mekânda İslami bir hayatı gaye edinmiş, hedef birliği içinde öz kardeşlerin hareketidir. Elbette ki öz kardeşler arasında bile fiziki, ruhi ve ahlaki benzerlikler olmak ile beraber farklılıklar da mevcuttur. İşte bu İslami yapılanmalar arasında da kimi farklılıklar mevcut olmuştur. Ama bu farklılıklar bu yapıların İslam’ın öz evlatları, öz kardeşler olma gerçeğini değiştirmez. Bu hareketler sadece farklı zaman, farklı mekân ve farklı metotlar ile ama İslam’ın hayatta mutlak hâkim olması gayesi etrafında şekillenmiş yapılanmalardır. Kendi zamanlarında, bulundukları mekânlarda kendi çaplarında İslam’a hizmet gayesini gütmüşlerdir. Elbette ki tüm bu yapılar ile ilgili konuşulabilecek çok konu vardır. Ama bu konuşma tüm bu yapıları İslam dışı görmeden başlamalıdır. Ve bu konuların çoğunun yorumsal farklılıklardan kaynaklı olduğu, esas değil usuli tartışmalar olduğu gerçeği fark edilmelidir. Bu farklılıklar bugünün dünyasında Müslümanların birbirlerinden uzaklaşma sebebi asla olmamalıdır. Tüm müminler ortak ana gaye olan İslami bir hayat yaşayabilme hedefi çerçevesinde ayrılıkları körüklemeden ortak düşman olan küfre karşı İslam’ın varoluş mücadelesine kenetlenmelidir.
İslami çizgide Hulafa-i Raşidin, Eimme-i İsna Aşera, Hasan-i Basri, İmam-ı Rabbani, İmam Gazzali, Şahı Nakşibendî, Abdulkadir-i Geylani, Seyyid Ahmed Rufai, Şahabeddin Sühreverdî-i Maktûl, Mevlana Halid-i Bağdadi, Mevlana Celaleddini Rumi gibi kutuplar önemli yer tutmakla beraber, Cemaleddin Afgani, Hasan El-Benna, Seyyid Kutup, Said-i Nursi, Mevdudi, Muhammed İkbal, İmam Humeyni, Allame Fadlullah, Kelim Sıddıki gibi mümtaz şahsiyetler de yerlerini alırlar. Tüm bu Müslümanlar kendi devir Müslümanlarını etraflarında kümelendirmeleri, onlara İslami bir hayat, Kur’anî bir bakış açısı sunmaya çalışmaları ile İslami Hareket semasının parlak birer siması olarak anılmayı hak etmişlerdir. Ortaya koydukları öğretiler İslam Kültür ve Medeniyetini şekillendirmiş, Müslümanların hak yoldaki yürüyüşlerinde birer meşale olmuştur.
21. Yüzyıl İslami Hareketin itidal çizgisini yakalayıp, kavramları asli manaları üzere, Kuran ve Sünnet perspektifinde yeniden anlamlandırması yönüyle inşaallah çok parlak bir dönem olacaktır. Ortaya çıkan ışık huzmeleri bi iznillah çok parlak bir güneşin habercisi olmaktadır. 21. yüzyılın merdivenlerinden adım adım çıkılmaya başlandığı günümüzde İslami Hareketin çok geniş ve kökleri derin bir mirasa sahip olduğu görülür. İslami söylem bu köklü mirasından yeterince faydalanabildiğinde geçmişin aydınlık yüzüyle geleceğe ışık tutacak ve ümmetin bugün içinde bulunduğu karanlıklardan aydınlık şafaklara Allah (cc)’ın izniyle emin adımlarla varacaktır. Geçmişin bu değerli mirasından faydalanmadan sadece kendi tecrübeleriyle yetinmeye kalkan bir söylem mutlaka akim kalacaktır. Aslında bugün yaşanan birçok sorunun aynı ve benzeri geçmiş tarihlerde de yaşanmış ve değerli İslam uleması tarafından bu sorunlara İlahi söylem ve Nebevi siret eksenli çözüm önerileri sunulmuştur. İşte İslami söylem geçmişin bu çözümlerini günün şartlarına uygun olarak günümüze taşıyabilmelidir. Aksi takdirde İslam ümmeti çok daha fazla zaman kaybedecek fecri kaziblerin sonu gelmeyecektir.
Tarih kesintisiz bir süreçtir. Bugün yaşanan birçok olayın sebebi yıllar öncesine dayanmaktadır. İslami Hareketin bunun bilincinde olarak hareket tarihini kendisiyle başlatmaması önemli bir olgudur. İslami Hareket, Müslümanların tarihinde yaşanan her acı olayın üzerinden yüzyıllar geçse bile yasını tutabilmeli, Müslümanlara mal olmuş her mümtaz şahsiyetin davasını omuzladığını ortaya koyabilmeli ve rehberler silsilesinde mutlaka tarihin unutulmaz simalarını barındırmalıdır. Mazinin parlak başarıları, hüsran ve kayıpları bugünün dünyasını kuran yapı malzemeleri olacaktır. Örneğin Pakistan’a bakalım. 18. Yüzyılda bir ıslahatçı olarak ortaya çıkan Şah Veliyullah Dehlevi hükmü altında yaşadıkları Afgan kralına bir mektup yazıp, mektubunda monarşik Moğol düzeninin tamamen tasfiye edilip yerine İslami hükümlerin idame edilmesini talep edecektir. Dehlevi ile 7. Yüzyılda Arapların eliyle İslam topraklarına katılmış olan Hint yarımadasında uyanış tohumları atılmış ve geçen yıllar bu tohumları filizlendirerek günümüze kadar taşımıştır. 1831’de şehid edilen iki kardeş Seyyid Ahmed Şehid ve Seyyid İsmail Şehid silah ile mukaddesatı savunma tecrübesini Hint yarımadasına taşımış ve münkere karşı sadece dil ile mücadele yolunu seçmiş olan zamanın ulemalarına güç kullanmak ile münkeri ortadan kaldırma yolunu açmışlardır. Tabi ki o günlerde Hint yarımadasının bugünkü Afganistan, Pakistan ve Bangladeş dâhil olmak üzere İngilizlerin işgali altında olduğu unutulmamalıdır. Daha sonra Muhammed İkbal’in Urdu dilinde yazdığı şiirlerle bölgede edebiyat dili olan Farsçayı bilmeyen avam halka inilmiş olundu. İkbalin şiirindeki anlam derinliği, Kur’anî hakikatlerin süzgecinden gelen özgürlükçü söylemi 1941’de kurulan Cemaat-i İslami’nin lideri Mevdudi’yi de etkilemiş ve yola koyulmasında ona esin kaynağı olmuştur. Mevdudi deneyimi Pakistan İslami Hareketi açısından en parlak dönemdir. Milyonlara ulaşan bir organizasyon, binlere varan eğitim kurumları ve gerçek anlamıyla işlevini gören yüzlerce medrese… İktidarda olmasa bile İslam’ın parlak düsturlarını milyonların hayatında kaim kılmış olan bir cemaat… Kısaca Pakistan İslami Hareketi bugünlerine uzun bir mirasın ürünü olarak gelmiştir ve Allah izin verirse bu miras o topraklarda da İslam’ın sedasının daha gür çıkmasının vesilesi olacaktır.
Farklı zamanlarda tarihin adımları da farklı olmaktadır. Bir zaman diliminde yürümekte bile güçlük çeken bir hareket daha sonraki bir zaman diliminde oldukça güçlü söylemlere sahip olabilmiştir. (Veya bunun terside mümkündür.) Tarihin bir kesitinde hata olarak ortaya çıkan veya hata olarak telakki edilen bir adım, diğer kesitinde harekete ivme veren, hızına hız katan faktör oluvermiştir. Hatta dünyanın bir ucunda meydana gelen bir olay, bir durum diğer bir uçtaki İslami hareket üzerinde olumlu veya olumsuz etkiler bırakabilmiştir. Kısacası İslami hareketler baştan sona tüm süreçleri kendi elleriyle oluşturamamakta bazen yaşanan olaylar dolayısıyla rutin çizgisinden uzaklaşabilmektedir. İşte İslami Hareket zamanının şart, gerek ve imkânları çerçevesinde hareket etmeyi gaye edinmelidir. Elden geldiğince edilgen olmak yerine, etkilenen değil etkileyen olmaya çalışarak içinde bulunduğu toplumun kaderini tayin etme noktasında aksiyoner bir hal almalıdır. Böylece toplumu akması gereken yöne akıtabilsin, İslam’ın insanlığa hayat veren ilkelerini toplumlara sunabilsin.
Her yetişen neslin karşısında yeni tarihsel bir süreç söz konusudur. Her zamanın ihtiyacı kendi zamanının şartlarına göre şekillenmektedir. Said Nursi’nin “Ben Mevlana’nın devrinde gelsem mesneviyi yazardım. Mevlana benim devrimde gelse Risale-i Nur’u yazardı” sözü zaman ve şartlarının gereğini ortaya koymanın zaruretini göstermesi açısından önemli bir örnektir. Unutulmamalıdır ki İslami Hareketin başarısının etkenlerinden biri de zamanın şartlarını ve içinde bulunulan konjonktürel yapıyı iyi tahlil edebilmesi ile ilgilidir. Kendi zamanını iyi okuyamayan, o zamanın gereklerini anlayamayan bir yapı bulunduğu toplumun geleceğini şekillendiremez. O yüzden Akif’in değimiyle “Kur’an’dan alarak ilhamı, Asrın idrakine söyletmeliyiz İslam’ı..”
İslami hareketin toplumlara hayat verdiği günlerde buluşmak dilekleriyle… Wesselam
Abdullah al-Akil'in 'Çağdaş İslami Hareket ve Davet Önderleri' İsimli Çalışması Üzerine
Abdullah al-Akil'in 'Çağdaş İslami Hareket ve Davet Önderleri' adlı çalışması, 60 önemli Müslümanı, mücahidi, âlimi ele almaktadır. Bu kişiler arasında, İslam'ın yüce hayat sistemine bağlı olan ve onun davasını güden Müslümanların tanıdığı bir âlim olan Ebu'l Âlâ el-Mevdudî de yer almaktadır. Mevdudî, 22 Eylül 1979 tarihinde dünyadan ayrılmış, ancak davasını ve mücadelesini ardında bırakmıştır. Kendisi Pakistan'da doğmuş, büyümüş ve yaşamış olmasına rağmen, dünya çapında etki uyandıran bir Müslüman figürdür.
Mevdudî, İslami davayı yayma ve Müslümanları bilinçlendirme çabalarıyla tanınır. Onun eserleri ve düşünceleri, özellikle İhvan-ı Muslimin Hareketi'nin müsteşarı Kuveytli Abdullah al-Akil tarafından önemsenmiştir. Al-Akil'in kitabı, Mevdudî'nin yanı sıra 60 önemli Müslüman figürünün hayatını ve çalışmalarını ele almaktadır. Al-Akil, bu kişilerin çağdaş zamanlarda yaşamış olmaları, hepsinin vefat etmiş olmaları ve İslam davetini benimseyen, ilmiyle amil olan kişiler olmaları gibi kriterlere dikkat ederek seçimlerini yapmıştır.
Mevdudî'nin düşünceleri ve eserleri, İslam'ın farklı alanlarına ve sorunlarına çözüm arayan bir yaklaşımı yansıtmaktadır. Özellikle İslam'da cihad, İslam'ın toplumun her alanında nasıl uygulanması gerektiği gibi konularda düşünceleri büyük ilgi görmüştür. Aynı zamanda, Batı düşüncesini eleştiren ve İslam'ı savunan bir lider olarak da tanınmıştır. Şehid Hasan el-Benna gibi diğer İslami figürler de Mevdudî'nin ilmî metodunu ve yaklaşımını takdir etmiştir.
Mevdudî'nin ölümü, Pakistan dışında da büyük yankı uyandırmıştır. Dünya çapından Müslüman âlimler ve davetçiler, cenaze törenine katılarak onun anısına saygı göstermişlerdir. Mevdudî'nin eserleri, dünya genelinde pek çok dile çevrilmiş ve İslam'ın yayılmasına katkı sağlamıştır.
Sonuç olarak, Ebu'l Âlâ el-Mevdudî, çağdaş İslam dünyasının önemli figürlerinden biridir. Davası ve mücadelesi, onun vefatından sonra da devam etmektedir. Abdullah al-Akil'in çalışması, Mevdudî'nin yanı sıra diğer önemli Müslüman figürlerin hayatlarını ve çalışmalarını anlatarak, İslam davetinin ve hareketinin zenginliğini yansıtmaktadır.
"Geçmişten Günümüze İslami Hareket: Dört Kıtaya Sesini Duyuran"
İslam tarihi, yüzyıllar boyunca farklı coğrafyalarda ve kültürlerde etkisini gösteren bir dizi önemli harekete sahne olmuştur. Bu hareketler, İslam'ın özünü ve mesajını anlama, yaşama ve yayma çabalarının bir yansımasıdır. Dört kıtada İslami hareketlerin sesini duyuran bazı örnekler şunlardır:
Mevlevilik (Tarikat): İslam'ın mistik boyutunu temsil eden Mevlevilik, Celaleddin Rumi'nin önderliğinde gelişmiş ve özellikle Türkiye'de etkili olmuştur. Sema ritüelleri ve aşk temalı şiirlerle bilinen Mevlevilik, dört kıtada İslam'ın manevi yönünü vurgulamıştır.
Sufizm: Sufizm, İslam'ın içsel boyutunu vurgulayan mistik bir harekettir. Farklı tarikatlar altında farklı coğrafyalarda gelişmiştir. Sufi mutasavvıflar, manevi deneyimi ve Allah'a yakınlaşmayı önemseyerek, dini yaşamın derinliğini araştırmışlardır. Dört kıtada birçok sufî tarikatı ve şairi, İslam'ın manevi boyutunu yaşatmıştır.
Ceddiye Hareketi: 18. yüzyılda Nijerya'da ortaya çıkan Ceddiye Hareketi, İslam'ı saflığına döndürme çabası olarak ortaya çıkmıştır. Şirk ve bid'atlere karşı mücadele eden bu hareket, Batı Afrika'da geniş bir etki alanına sahip olmuştur.
İslamcı Hareketler: 20. yüzyılda ortaya çıkan İslamcı hareketler, İslam'ın siyasi ve toplumsal yönünü öne çıkaran çabaları temsil eder. Özellikle Müslüman Kardeşler, Cemaat-i İslami ve benzeri hareketler, farklı coğrafyalarda İslam'ın sosyal adalet, yönetim ve toplumsal dönüşümle ilgili yorumlarını dile getirmişlerdir.
İslami Reform Hareketleri: 19. ve 20. yüzyıllarda Batı dünyasında ortaya çıkan İslami reform hareketleri, moderniteyle uyumlu bir İslam yorumu oluşturma amacı güdüyor. Bu hareketler, İslam'ın değerlerini korurken, bilim, eğitim ve toplumsal ilerlemenin önemini vurgulamıştır.
İran İslam Devrimi: 1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi, İslam'ın siyasi bir yönetim şekli olarak yeniden hayata geçirilmesi amacıyla gerçekleştirilen bir harekettir. Ayetullah Humeyni'nin liderliğinde gerçekleşen devrim, İran'da dini bir hükümetin kurulmasına yol açmıştır.
Taliban Hareketi: Afganistan'da ortaya çıkan Taliban hareketi, 1990'ların sonlarından itibaren ülkenin büyük bir kısmını kontrol altına almıştır. Özellikle radikal bir yorumla İslam'ı yaşama amacını güden Taliban, dört kıtada geniş yankılar uyandırmıştır.
Bu sadece bazı örneklerdir ve İslam'ın çeşitli yorumları ve hareketleri farklı coğrafyalarda ve zamanlarda etki göstermiştir. İslami hareketler, İslam'ın çeşitli boyutlarını ve yorumlarını yansıtan dinamik ve çeşitlilik gösteren olgulardır.
